خلاصه سخنرانی دکتر نرسی قربان در دانشگاه صنعت نفت تهران درباره ظرفیت ایران برای رهبری انرژی غرب آسیا

دکتر نرسی قربان که از متولیان بخش خصوصی در صنعت نفت و گاز است، چندان از افزایش صادرات گاز استقبال نمی‌کند. به نظر وی ایجاد زیر ساخت‌هایی که موجب شود گاز در کشور استفاده شده و به ایجاد ارزش افزوده و اشتغال بینجامد اهمیت بیشتری دارد.
وی که در سلسله سخنرانی‌های علمی و کاربردی در صنعت نفت و گاز در دانشکده نفت سخن می‌گفت، با بیان اینکه قیمت گاز در داخل کشور فرمولی ندارد و فرمولی که در مجلس ارائه شده نیز بر مبنای درستی نیست، بر تعیین فرمولی بر اساس قیمت تمام شده گاز به علاوه درصدی مالیات تاکید کرد. وی از مخالفان افزایش قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی است. به اعتقاد وی دولت نباید مقایسه قیمت گاز تحویلی به پتروشیمی‌ها با قیمت صادراتی آن را مبنایی برای تعیین قیمت گاز داخل قرار دهد، زیرا این موضوع «چاق کردن» برای صنایع کشورهای خارجی است.  
به گزارش خبرنگار «دنیای اقتصاد»، دکتر نرسی قربان با اشاره به منابع عظیم هیدروکربوری در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) گفت: غرب آسیا با داشتن 4/48 درصد از کل ذخایر نفت جهان نقش بسیار مهمی در تامین انرژی دنیا بازی می‌کند. به گفته وی ایران نیز با داشتن 157 میلیارد بشکه نفت، 4/9 درصد از ذخایر کل دنیا و 2/19 درصد از ذخایر غرب آسیا را در دست دارد. مدیر‌عامل شرکت نارکنگان در ادامه به ذخایر هنگفت گازی منطقه غرب آسیا اشاره کرد و گفت: ایران 18 درصد از ذخایر گازی کشف شده دنیا و 3/41 درصد از ذخایر گازی غرب آسیا را به خود اختصاص داده ‌است. وی افزود: متاسفانه ایران با وجود ذخایر عظیم گاز در تولید و صادرات این منبع هیدروکربوری نقش کمرنگی در بازارهای جهانی نفت ایفا می‌کند، به طوری که 8/4 درصد از گاز تولید شده و 7/4 درصد از گاز مصرف شده در جهان به ایران اختصاص دارد و همان‌طور که مشخص است درصد کمی از آن به صادرات اختصاص یافته است.
دکتر قربان در ادامه به چالش‌هایی که منطقه با آن روبه‌رو است، اشاره کرد. به اعتقاد وی یکی از چالش‌هایی که در سال‌های اخیر منطقه غرب آسیا با آن رو به رو بوده مساله بهار عربی است که منجر به تغییر رژیم در چند کشور شمال آفریقا شده و پیامدهای آن در غرب آسیا در حال شکل‌گرفتن است. وی در این رابطه گفت: در بدترین حالت و در صورت حل نشدن این مساله، این تحولات می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی برای چند کشور در منطقه غرب آسیا از جمله عراق و سوریه شود. به دنبال وقوع چنین مساله‌ای، تروریسم و جدال‌های فرقه‌ای در غرب آسیا بیشتر شده و امنیت منطقه به کلی از دست می‌رود.
وی کشف ذخایر گاز شیل را چالش دیگری می‌داند که منطقه در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو شده است. دکتر قربان در این رابطه گفت: این واقعه منجر به بر هم خوردن تعادل قیمت نفت و گاز شده ‌است.

ویژگی های مطلوب قراردادهای نفتی: رویکرد اقتصادی- تاریخی به عملکرد قراردادهای نفتی در ایران

بحث قراردادهای نفتی و رویکرد مطلوب آن، همواره محل بحث بوده است. مقاله ای که در شماره 9 نشریه اقتصاد انرژی ایران از دکتر مسعود درخشان منتشر شده است به مباحثی در این زمینه پرداخته است. چکیده این مقاله در ادامه آمده است.

عد از بررسی اجمالی قراردادهای نفتی ایران از امتیازنامه های رویتر و دارسی تا قراردادهای بیع متقابل، ویژگی های مطلوب قراردادهای نفتی را به شرح ذیل بررسی کرده ایم: حاکمیت و مالکیت بر منابع نفتی، حقوق و منافع ملی در زنجیره عملیات نفتی، انتقال دانش و مهارت های فنی، و افزایش سهم دولت از عواید نفتی. ارزیابی قراردادهای نفتی در یک دوره 140ساله، از رویتر (1251) تاکنون، نشان می دهد که توجه اصلی دولت ها همواره معطوف به افزایش درآمدهای ارزی بوده است. درحالت کلی، اعمال حاکمیت و مالکیت بر منابع نفتی در قراردادها معمولاً محل نزاع بین دولت ها و شرکتهای نفتی نبوده است زیرا درحقوق بین الملل، حاکمیت دولتها بر منابع طبیعی به رسمیت شناخته شده است. نکته بسیار مهم، تشخیص دلالت های این ویژگی در فرآیند عملیات نفتی شرکتهای خارجی است که تابعی از دانش و تجربه شرکت ملی نفت است. دو وی‍ژگی بعدی، کم و بیش در تمام قراردادهای نفتی مورد توجه بوده است بدون آنکه نتیجه ملموسی از آن حاصل شده باشد زیرا ثمربخشی این دو ویژگی مستلزم کوششی درون زا برای ارتقاء سطح دانش و مهارت های فنی در صنعت نفت و همچنین تغییر رویکرد مقامات دولتی به جایگاه نفت در توسعه اقتصادی است. درغیر اینصورت، از انعقاد قراردادهای نفتی با شرکتهای نفتی بین المللی نمی توان ارتقاء توان کارشناسی و مدیریتی شرکت ملی نفت برای نیل به سطح شرکتهای نفتی ملی- بین المللی را انتظار داشت.

خلاصه سخنرانی دکتر مسعود درخشان در نشست ارزیابی قراردادهای جدید نفتی

متن زیر خلاصه ای است از سخنرانی دکتر مسعود درخشان در نشست "معرفی و ارزیابی قراردادهای جدید نفتی ایران" که توسط دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد.

خلاصه سخنرانی:

 قراردادهای نفتی نهاد هستند و قاعده بازی را تعیین می کنند اما این سؤال جدی به ویژه در نفت مطرح است که چرا خیلی از این نهادها که تأسیس شده اند در عمل پیاده نمی شوند.

وی با اشاره به دو کوشش در حوزه قراردادها برای تدوین و پیاده سازی آنها گفت: مثلا دین یک نهاد است اما هنوز می گوییم اسلام پیاده نشده است.

روزی روزگاری قراردادهایی با حرف های زیبایی نوشته شد اما اجرا نشد و چه بسا قراردادهای زیباتری بنویسیم اما باز هم اجرایی نشود.

وی با بیان اینکه بحث ما فرا قراردادی است نه درون چارچوب قرارداد. منطقا باید یک همسویی مشخص بین قراردادهای نفتی و سیاست های کلان انرژی کشور وجود داشته باشد مثل اینکه چشم زیبایی را نقاشی کنیم اما معلوم نباشد در کدام صورت یا در کدام بدن یا چه انتظاراتی از این نقاشی داریم.

ضرورت پالایش نفت خام و تولید فرآورده های نفتی استراتژیک با رویکرد تکمیل زنجیره ارزش

ضرورت پالایش نفت خام و تولید فرآورده های نفتی استراتژیک با رویکرد تکمیل زتجیره ارزش در صنایع پایین دستی و پتروشیمی، با رویکرد اقتصاد مقاومتی، در گزارشی از مرکز پژوهش های مجلس، ارائه شده است که در پیوند زیر قابل دسترسی است.

http://rc.majlis.ir/fa/report/show/886783

تبریک حلول سال 1393

یا مقلب القلوب و الابصار

یا مدبر اللیل و النهار

یا محول الحول و الاحوال

حول حالنا الی احسن الحال

معرفی قراردادهای جدید صنعت نفت ایران

همانگونه که مستحضرید، گونه جدیدی از قراردادها در هم اندیشی نظام جدید قراردادهای صنعت نفت در اوایل اسفند 1392 معرفی شده است جهت کسب اطلاع از این نوع قراردادها و دانلود جزئیات آن می توانید به ادامه مطلب مراجعه کرده و بر روی لینک زیر کلیک فرمایید.

حقوق ایران در میادین مشترک از منظر حقوق بین الملل و حقوق داخلی

مطلب زیر از سوی آقای دکتر آقاموسی تهرانی ارسال شده است که به میادین مشترک می پردازد.

از نظر فنی باید بدانیم که یکی از  اصلی ترین ملاک های احراز حرکت سیال در مخزن، افت فشار میدان است. مخزن نفت مشابه یک سنگ با خلل و فرج بسیار کوچک است که نفت و گاز در این منافذ حبس شده است لذا نفت و گاز مانند سفره آب زیر زمینی بصورت گسترده در یک نقطه انباشته نشده است. به عبارت دیگر افت فشار نامتعارف می تواند در تعیین اینکه آیا سیال درجا یا همان هیدروکروبوری در میدان حرکت کرده و به سوی کشور دیگر مهاجرت نموده است، نقش تعیین کننده ای از جنبه های حقوقی داشته باشد.

 حقوق بین الملل نفت و گاز  با نگاه به میادین مشترک

1- اولین اصل، اصل حاکمیت ملی بر قلمرو سرزمینی منجمله منطقه انحصاری اقتصادی است که به موجب آن حق بهره برداری از منابع طبیعی زیر زمینی و در بستر دریا شناسایی شده است. به عبارت دیگر در قلمرو جغرافیایی هر ثروت طبیعی که تحت این قلمرو باشد، برای دولت قابل استفاده است.

قراردادهای بیع متقابل؛ گذشته و آینده

مطلب زیر توسط آقای صادق قاسمی جهت درج در وب سایت ارسال شده است. ضمن تشکر از ایشان، منتظر مطالب سایر دوستان نیز هستیم بدیهی است که مسئولیت حقوقی محتوای این نوشتار بر عهده نویسنده آن بوده و و لزوما بیانگر دیدگاه بنده نمی باشد.

امروزه انواع گوناگونی از قراردادهای نفتی برای توسعه میادین نفت و گاز در سراسر دنیا بکار گرفته می شوند که در سه دسته کلی قراردادهای مالکیت انحصاری(Concession)، قراردادهای مشارکت در تولید (Production Sharing Agreement) و قراردادهای خرید خدمت (Service Contracts) تقسیم میشوند. این قراردادها بصورت عام هیچکدام بر دیگری ارجحیت ندارد و تنها مفاد موجود در متن قرارداد است که می تواند جذابیت آن را برای گروهی کم یا زیاد کند. هر سه مدل این قراردادها هم اکنون در سطح گسترده ای در حال اجرا هستند. از نظر آماری بیشتر قراردادهای فعلی در جهان از نوع اعطای مالکیت انحصاری است. البته روز به روز استقبال از این نوع قرارداد در حال کم شدن است و روند به نحوی است که بیشتر قراردادها به سمت استفاده از مشارکت در تولید و عمدتا نوع پیشرفته آن مشارکت در سرمایه گذاری (Joint Venture) تغییر مسیر می دهند. در این بین کشورهائی نیز وجود دارند که بخاطر پاره ای ملاحظات و حساسیت ها ترجیح می دهند که از قراردادهای نوع خرید خدمت استفاده کنند؛ کشورهائی مثل ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، مکزیک و شیلی از این دست کشورها هستند. از بین کشورهای نامبرده شده هم اکنون دو کشور ایران، بعنوان پیشگام، و کشور عراق از نوع خاصی از قرارداد خرید خدمت تحت عنوان "بیع متقابل" استفاده می کنند که البته در نوع اجرا با هم تفاوت دارند و به نوعی قراردادهای مورد استفاده در عراق ار انواع ایرانی آن پیشرفته تر می باشند

در این مقاله سعی می شود به مزیت ها و معایبی که قرارداد های بیع متقابل مورد استفاده در ایران دارند پرداخته شود و مدلی جایگزین برای مدل موجود این نوع قرارداد توصیه و پیشنهاد گردد:

قیمتگذاری گاز طبیعی

مطلب زیر مقدمه ای بر قراردادهای بلندمدت گاز است که البته در آینده به صورت تکمیلی در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.

همانگونه که پیش از این نیز بیان شد، گاز بازار جهانی ندارد و بیشتر به صورت منطقه­ای معامله می­شود. روش­های گوناگونی برای قیمتگذاری گاز طبیعی تعریف شده است که البته برخی از این روش­ها، استفاده چندانی ندارند:

1-    قیمتگذاری بر اساس هزینه[1] : در این روش قیمتگذاری بر اساس هزینه تمام شده گاز در سر چاه انجام می­شود که تا سال­های قبل از دهه 1960 رایج بود. قیمت­های پایین گاز در این زمان یکی از ویژگی­های بازار گاز بود زیرا در آن دوران، گاز عرضه شده عمدتا گازهای همراه نفت بوده است (خالقی، 1385: 2 به نقل از نوبخت و مرعشی، 1388: 31)

2-    قیمتگذاری بر اساس ارزش[2]: در این روش قیمت گاز در نقطه احتراق در ارتباط با هزینه بهترین سوخت جایگزین (به طور معمول تولیدات محصول از تقطیر نفت خام) قرار می­گیرد. به دلیل تمیزتر بودن و سهولت بیشتر، دسترسی به گاز نسبت به نفت کوره و سایر فرآورده­های میان تقطیر، باید قیمت تعیین شده بالاتر از قیمت نقطه احتراق تعیین شود. مفهوم برابری قیمت در نقطه احتراق مبنای بسیاری مذاکرات در دهه 1970 بود. (خالقی، 1385: 2 به نقل از نوبخت و مرعشی، 1388: 32)

3-    قیمتگذاری بر اساس برابرسازی[3]: این مفهوم  بر اساس این نگرش که «انرژی صرف­نظر از هر شکلی انرژی است!» تعریف شده است. در این دیدگاه ارزش حرارتی هر حامل انرژی یک ارزش یکسان دارد که این نظریه خوشبینانه است و تغییرات قیمت نفت و گاز در این مفهوم گفته شده هیچگاه تحقق نیافته است.

4-    قیمتگذاری بر اساس معادل قیمت سر مرز[4]: بر اساس این مفهوم کلیه گاز وارداتی- صرفنظر از منبع عرضه­کننده- در نقطه­ای که وارد شبکه خط لوله می­شود دارای قیمت یکسانی خواهد بود.

5-    قیمتگذاری بر اساس هزینه جایگزینی[5]: در حال حاضر کلیه مفاهیم قیمتگذاری بر اساس برابری و نت بک، نفت خام، تولیدات نفتی و گاز تولید داخلی را به عنوان سوخت جایگزین گاز وارداتی و در واقع به عنوان قیمت مبنا برای انرژی در نظر می­گیرند. (خالقی، 1385: 2 به نقل از نوبخت و مرعشی، 1388: 32)

---

[1] Cost- Based  Pricing

[2] Value - Based  Pricing

[3]  Parity Pricing

[4]  Equivalent Border Pricing

[5]  Replacement Cost Pricing

 

مروری بر تحولات بازار جهانی «طلای سیاه»؛ قواعد «زمین بازی» نفت

تحلیل بازار جهانی نفت مستلزم آشنایی کافی با حوزه های گوناگون و مسائل پیچیده آن است در مقاله ای که توسط آقای مهندس حسینی شده است به این مباحث پرداخته شده است . بدیهی است که انتشار این مطلب به معنی پذیرش تمامی مواضع نویسنده نیست و صرفا به دلیل جالب بودن مطلب در وب سایت منتشر شده است.

صنعت نفت و گاز قلب اقتصاد ایران محسوب و هر حرکت اقتصادی در این کشور حتی حرکت  به‌سوی اقتصاد بدون نفت نیز از نفت می‌گذرد، در عین حال این صنعت  بین‌المللی‌ترین بخش اقتصادی و حتی سیاسی کشور محسوب می‌شود و اهمیت آن  وقتی بیشتر خود را نشان می‌دهد که بدانیم تجارت جهانی انرژی خصوصا نفت و  گاز با فاصله‌ای زیاد از سایر کالاها، تجهیزات و خدمات و حتی تجارت نظامی و  اسلحه مقام نخست را داراست. این بزرگی هم از تقاضای جهانی برای آن نشات  می‌گیرد که به این ترتیب نیاز بین‌المللی به این منابع هم کشورهای دارای  مخازن و ظرفیت‌های تولیدی را در جایگاه‌های تاثیرگذار سیاسی- اقتصادی قرار  می‌دهد و هم جهان را به آنها وابسته و وابسته‌تر می‌کند.

سید مهدی حسینی معاون اسبق وزارت نفت ایران، در مقاله ای نوشت: از سوی دیگر اما  در جامعه ملل همواره نوعی نگرانی از عدم عرضه کافی و به‌موقع این‌گونه  منابع به بازار مصرف را برمی‌انگیزد چند دلیل اصلی و مهمی موجب تعیین مسیر  تحولات بزرگ سیاسی- اقتصادی در همه دنیا و خصوصا مناطق دارای منابع انرژی  که خاورمیانه قلب آن محسوب می‌شود می‌گردد. این نگرانی‌ها حتی ساختارهای  خاص حکومتی همراه با تنظیم روابط اقتصادی- سیاسی دنیای مصرف را رقم زده و  در بیشتر موارد آنها را تحمیل می‌کند. بدیهی است در چنین فضایی که آینده  تحولات منطقه‌ای و جهانی متاثر از «عرضه انرژی» و تناسب آن با «تقاضای رشد  یابنده» بین‌المللی است نمی‌توان به این بخش بدون وجود یک استراتژی درازمدت  حرکت و بدون برنامه‌هایی که این مهم را از همه ابعاد شامل مانیتور کردن  دقیق و پیوسته روند رشد تقاضای جهانی، برنامه‌های ظرفیت‌سازی در بازار  رقابتی، سیر تحولات تکنولوژیکی و تاثیر آن بر معادله عرضه و تقاضا، انتخاب  ساختارهای علمی متناسب جهت مدیریت اداره توسعه صنعت، پیش‌بینی حرکت‌های  سیاسی- اقتصادی هر دو سوی بازار تولید و سوخت و ... پوشش دهد، به‌عنوان یک  بازیگر قوی و نقش‌آفرین از منافع ملی به نحو بهینه حراست کرد.

کتابی در مورد توسعه میادن نفت و گاز

کتاب زیر که توسط مرکز پژوهش های مجلس تهیه شده است به توسعه میادین نفت و گاز می پردازد که کتابی مفید و جامع است.

دریافت کتاب حجم: 3.18 مگابایت

مصاحبه با دکتر مسعود درخشان در مورد قراردادهای بیع متقابل

واکاوی قراردادهای بیع متقابل از مهم ترین دغدغه های چند سال اخیر سیاستگذاران و مجریان حوزه اقتصاد و قراردادهای بین المللی نفت و گاز بوده است. دکتر مسعود درخشان که سالهای سال است عمر خود را در صنعت نفت ایران به تجربه تبدیل کرده است، درگفتگوی تفصیلی خود با اقتصاد پرس،  معتقد است که شرایط امروزصنعت نفت ایران  قراردادهای خاص خود را می طلبد.

 دکتر درخشان که از منتقدان به نام قراردادهای بیع متقابل محسوب می شود قرار است تیمی از بهترین های صنعت نفت  را دورهم جمع کند و دوباره این قراردادها را مورد تجدید نظراساسی از نظر تئوری وعملی قرار دهند.در این مصاحبه ، دکتر درخشان طی سخنانی اجمالی بر لزوم مرور دوباره قراردادهای بیع متقابل تاکید می کند .....

به نظر شما بازنگری در قراردادهای نفتی باید تابع چه شرایطی باشد؟

 قراردادهای نفتی بحثی پیچیده و مشکل است و بازنگری در آنها مساله ای نیست که  با چند جلسه بحث و گفت و گو حل شود بلکه تجربه ثابت کرده این قراردادها باید به طور مستمر با اوضاع و احوال کشور و حتی جهان مورد بازنگری و مطابقت قرار گیرد.

 انعطاف پذیری در قراردادهای نفتی  لزوم کار تیم های مذاکره کننده است  و تیم های مذاکره کننده در قراردادهای نفتی افرادی هستند متخصص که در هنگام مذاکره کاملا تمام جوانب کار و منافع ملی کشور و مصلحت عمومی را مد نظر قرار می دهند اما نکته مهم اینجاست که یک تیم مذاکره کننده وقتی می توانددر مذاکراتش خوب عمل کند که تیم مطالعه کننده از پشت سر آنها را مورد پشتیبانی قرار دهد.

به عبارتی دیگر، در قراردادها باید تیم پشتیبان کننده یا همان تیم تفکر دقیقا منافع ملی را مشخص کند و حتی برای جذب سرمایه گذار یا تیم مقابل امتیازاتی را هم بنابر مصالح ملی کشور یا همان منافع عمومی راتعیین کند که تیم مذاکره کننده بتواند بعضی وقتها امتیازاتی را آگاهانه به تیم روبرو بدهد و به نوعی آنها را نمک گیرکند.

آقای دکتر از زمان تولد قراردادهای بیع متقابل تاکنون سه دوره این قراردادها مورد بازنگری قرار گرفته اند که تاکنون درهیچ یک از این دوره ها کارشناسان به یک توافق و اجماع کلی نرسیده اند چرا ؟

بله درست است ، مذاکره و انعقاد قراردادهای صنعت نفت و گاز  امری کاملا فنی بوده که نیازمند اجماع کارشناسی است ودر بسیاری از موارد از زمان تولد این قراردادها، تاکنون کارشناسان سه دوره نسبت به مرور و تجدید نظر در این نوع از قراردادها به مذاکره نشسته اند که در هیچ دوره ای نتوانسته اند به یک نتیجه کلی برسند. درحالیکه هرچقدر هم این کارشناسان سرسخت باشند بازهم می توان بین نظرات همگرایی ایجاد کرد.چرا که استفاده از متخصصان در مذاکرات بسیار ضروری است.

معرفی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران

در کشور جمهوری اسلامی ایران، شرکتهای تولیدی در صنایع بالادستی نفت و گاز به دو بخش عمده مناطق دریایی و مناطق خشکی تفکیک شده اند و مسئولیت بهره برداری از منابع نفت و گاز بخش وسیعی از فلات ایران با تاسیس شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال 1377 به این شرکت واگذار شده است.گستردگی فعالیتهای این شرکت موجب شد تا برای سرعت بخشیدن به اجرای طرحها و برنامه های خود علاوه بر اجرای طرحها و پروژه های مرتبط با توسعه میادین و افزایش تولید در شرکت نفت مناطق مرکزی ایران ، مسئولیت بهره برداری از میادین نفت و گاز را به سه شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، غرب و شرق واگذار کند.

برای آشنایی با این شرکت، کلیپی توسط شرکت ملی نفت ایران تهیه شده است که از طریق پیوند زیر قابل دریافت است.

آشنایی با شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حجم: 16.2 مگابایت

گاز طبیعی و امنیت ملی (ایران- روسیه- قطر)

ارتباط سیاست و انرژی، همواره موضوعی مورد اتفاق اندیشمندان بوده است. جایگاه برجسته ایران، روسیه و قطر در حوزه گاز طبیعی سبب شده است که این سه کشور علی رغم ارتباطات و تعاملات سیاسی در برخی از موارد، دچار چالش های متعددی در حوزه حفظ امنیت کشورشان از طریق ابزار انرژی باشند. با توجه به جایگاه رو به گسترش گاز طبیعی در حوزه انرژی به دلایل گوناگون، این چالش ها که گاه رنگ و بوی جدی تری در بازار رقابت به خود می گیرد، موضوع پژوهش های بسیاری بوده است.  در مقاله ای که در لینک زیر قابل دسترسی است به این مهم، به صورت گذرا پرداخته شده است.

دریافت سایز: 3.03 مگابایت

البته مقاله دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که از طریق پیوند زیر قابل دسترسی است: 

http://isrjournals.ir/fa/political-economy-farsi/1045-special-article-farsi18.html

بورس نفت و راهکارهای ایجاد آن در ایران

بازارهای نفت خام و مسائل مربوط به آن از گستردگی و پیچیدگی بسیاری برخوردار است مطرح شدن انواع قراردادهای فیوچرز، فورواردز، سوآپ و آپشن و سایر قراردادهای آتی ها در بازار نفت، حضور بورس های قدرتمند را طلب می کند. در طی سال های اخیر راه اندازی بورس نفت در ایران با ملاحظات فقهی و مالی اسلامی آن توسط اندیشمندان و دست اندرکاران بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است. در گزارش زیر که به همت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تهیه شده است به کلیات این مقوله پرداخته شده است. 

بورس نفت و راهکارهای آن در ایران سایز: 402 کیلوبایت

حکمرانی خوب در صنعت نفت

لزوم توجه به بهره­برداری بهینه از منابع نفت و گاز و به عبارت صحیح­تر، صیانت از مخازن و میادین هیدروکربوری یکی از مهم­ترین مسائلی است که در حوزه مدیریت این منابع مطرح است. تئوری­های گوناگونی در این زمینه مطرح شده است. برخی از این تئوری­ها به صورت خاص به مفاهیم اقتصادی آن توجه داشته­اند ولی در طی سال­های اخیر مفهومی به نام «حکمرانی خوب[1]» مطرح شده است که بسیاری از صاحب­نظران، آن را به عنوان یکی از تئوری­های مهمی به حساب می­آورند که می­تواند در تولید صیانتی از حوزه­های نفت و گاز بسیار موثر باشد. بررسی مفاهیم مربوط به حکمرانی خوب می­تواند به عنوان مقدمه­ای برای شکل­گیری چنین تئوری­ای در نظام حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران باشد.

آشنایی با شرکت اروندان

آشنایی با شرکت های ایرانی فعال در حوزه نفت و گاز، می تواند برای افرادی که در حوزه مسائل نفت ایران به تحصیل و پژوهش مشغول هستند بسیار مفید باشد، لذا در طی چند مطلب، به معرفی برخی از این شرکت ها پرداخته خواهد شد. این مطلب به معرفی شرکت اروندان می پردازد.

 

معرفی شرکت اروندان:

شرکت بهره برداری نفت و گاز اروندان در آذر ماه 1383 با تصویب  هیات مدیره محترم شرکت ملی نفت ایران تاسیس گردید. این شرکت یکی از شرکت های تاثیر گذار در زنجیره ارزش ساز در سطح بین المللی در افق سال 1402 هجری شمسی شمرده می شود.مدیریت مخازن و صیانت مستمر از آن، اولویت در استفاده از فناوری ملی، مدیریت بر اساس منابع بنگاه اقتصادی با نگاه حداکثر در آمد و حداقل هزینه؛حفظ محیط زیست و جلوگیری از هر گونه آلودگی، انجام پروژه های بنیادین و کاربردی در حوزه های فعالیت شرکت، ایجاد و حفظ ارتباطات بین صنعت و دانشگاه و ... از جمله استراتژی های مهم این شرکت است. 

ترازنامه انرژی چیست؟

ترازنامه انرژی لیستی است که در آن عرضه انرژی با مصرف انرژی در بخش­های مختلف اقتصادی متعادل می­شود. به این ترتیب عرضه انرژی از منابع پایان­پذیر و تجدید شونده تعیین شده و به وسیله صنایع تبدیلی قسمتی از آن­ها به مصرف واسطه و بقیه در بخش­های گوناگون اقتصادی به مصرف نهایی می­رسند. ترازنامه انرژی نشان می­دهد چه اشکالی از انرژی در داخل کشور تولید شده و چه مقدار از آن­ها صادر یا وارد شده است، همچنین نشان می­دهد در بخش­های مختلف اقتصادی از چه نوع حامل انرژی بیشتر استفاده شده است. در هر کشور نه تنها تنظیم ترازنامه انرژی برای تعیین رابطه بین تولید انرژی و توزیع آن در بخش­های مختلف حائر اهمیت است، بلکه برای محاسبه شدت انرژی مقایسه آن با حساب محاسبات ملی مانند تولید ناخالص ملی ضروری است . برای محاسبه مصرف سرانه انرژی لازم است ترازنامه انرژی را باید با جمعیت کشور تطبیق داد.

مذاکرات درتجارت بین الملل

آشنایی با قوانین نفت، اساس نامه های شرکت های متولی و ... می تواند زمینه فهم عمیق تر سیر تحول و تطور نگرشی را در حوزه نفت کشور فراهم سازد لذا از طریق پیوند زیر می توانید قوانین نفت جمهوری اسلامی ایران که برخی از آنها هنوز در مرحله پیش نویس و برخی تصویب شده اند را مطالعه کنید ضمن اینکه اساسنامه شرکت ملی نفت را نیز ببینید. در مطالعه این قوانین و اساسنامه باید به برخی موارد ذقت کرد از جمله اینکه نحوه نگرش افراد و مسئولین در طول زمان چه بوده است؟ در تحلیل این قوانین می بایست به مسائل سیاسی و اجتماعی آن زمان نیز توجه کرد؟ سرمیه گذاری خارجی، میزان حضور شرکت های بین المللی، نوع قراردادها و مسائلی از این دست، به شدت تحت تاثیر مسائل سیاسی و اجتماعی بوده است. هر چند که تحلیل های کلی در این زمینه صورت گرفته است ولی قطعا تاملات بیشتر می تواند در روند سیاستگذاری بهتر و دقیق تر موثر باشد.

قوانین نفت ایران سایز: 8.2 مگابایت

ملاحظاتی پیرامون مسائل گاز جمهوری اسلامی ایران

مقدمه

با توجه به غنای منابع نفتی در کشور و حساسیت­های خاصی که در حوزه نفت خام در جامعه جهانی وجود دارد، توجه ویژه­ای به «نفت خام» می­گردد در حالی که متاسفانه «منابع گازی» مغفول می­مانند و به این مهم که به عنوان یکی از مهم­ترین منابع انرژی در جهان است، توجه نمی­شود به ویژه اینکه جمهوری اسلامی ایران، از نظر منابع گازی نیز وضعیت بسیار مساعد –حتی نسبت به نفت- دارد و توجه جدی و نگاه راهبردی به این منابع، می­تواند زمینه­ساز بهره­گیری­ بسیار مناسب از این ابزار قدرتمند در مذاکرات بین­المللی و افزایش قدرت چانه­زنی در سایر حوزه­ها اعم از انرژی هسته­ای، امنیت ملی و ... به حساب آید.

در حالی که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بخش گاز در دو دهه آینده، نقطه اصلی جذب سرمایه­گذاری خواهد بود هم­اکنون نیاز کشورها به گاز با توجه به مزیت­های گاز طبیعی و ذخائر جهانی گاز بسیار زیاد است و می­توان آن را به وسیله خط لوله و یا به صورت خط لوله و یا به صورت مایع به کشورهای مصرف­کننده منتقل کرد، سازگارتر بودن آن با محیط زیست که نسبت به سایر سوخت­های فسیلی، کم­ترین آلودگی را ایجاد می­کند و ارزان­تر بودن قیمت آن نسبت به مصرف آن در آینده، موجب علاقه بیشتر کشورها به این منبع انرژی است(نوروزی، 1391: 80). این نوشتار در پی آن است که به بیان ملاحظاتی پیرامون مسائل گاز جمهوری اسلامی ایران پرداخته و به واکاوی جایگاه این منبع ارزشمند بپردازد.

فرصت ها و تهدیدات نفت عراق برای جمهوری اسلامی ایران

.      مقدمه:

هر چند که برخورداری از منابع انرژی در درجه اول به عنوان یک نقطه قوت و یک نعمت الهی محسوب می­شود ولی گاه تضاد بین منافع صاحبان این منابع سبب می­گردد که سود حاصل از این نعمت، عاید کسانی گردد که از این نعمت برخوردار نیستند. بسیاری از صاحبان منابع نفت و گاز دنیا، دارای فناوری­های مناسب جهت فراوری و استفاده حداکثری از منابع نفتی خود نبوده و همواره از شرکت­های بین­المللی که تحت حمایت کشورهای قدرتمند دنیا هستند استمداد می­جویند. این شرکت­ها نیز از فرصت ایجاد شده نهایت بهره­برداری را در صدد حداکثرسازی منافع خویش، فارغ از منابع کشور میزبان انجام داده و گاه با ایجاد منازعات بین­المللی بین این کشورها در صدد استخراج حداکثری از منابع مشترک، افزایش حجم استخراج نفت در دنیا و فزونی عرضه و در نتیجه کاهش قیمت نفت و ... برمی­آیند که عدم توجه به این امر می­تواند زمینه­ساز مشکلاتی برای صاحبان منابع در آینده که با کاهش این منابع خدادادی مواجه می­شوند، باشد.

یکی از کشورهایی که در طی چند سال اخیر، توجه بسیاری از صاحب­نظران، کارشناسان و شرکت­های بین­المللی را به خود جلب نموده و به نوعی به عنوان مهم­ترین منبع نفت جهانی در چند سال آینده از آن یاد می­شود، عراق است. ویژگی­های خاص نفت عراق، موقعیت استراتژیک آن در منطقه، نابسامانی­ها و اختلافات داخلی در این کشور و ... سبب شده است که بسیاری از کشورهای قدرتمند در پی تسلط بر منابع نفتی این کشور باشند، به نوعی که بسیاری از تحلیل­گران حمله نظامی آمریکا به عراق را به عنوان یک جنگ برای نفت قلمداد می­کنند که امریکا به این طریق بر نفت این کشور مسلط شده و به طرق مستقیم و غیر مستقیم کنترل منابع نفتی این کشور را در دست گرفته است. عبدالله سلمان و عبدالصاحب(1390) بیان می­دارند که نفت عراق با ویژگی­های اقتصادی متمایز می­شود که این ویژگی­ها دلایلی برای مطرح شدن موضوع اشغال عراق در طرح امریکاست و از این طریق، آمریکا به تنهایی سرمایه­ گذاری­های آینده را در بخش نفت انجام می­دهد. (عبدالله سلمان و عبدالصاحب، 1390: 99)

چند نمونه از ترازنامه انرژی کشور

ترازنامه انرژی به ارائه گزارش خلاصه ای از تبادلات انرژی می پردازد و بیان می دارد که در یک سال، چه میزان از یک انرژی تولید و به مصرف رسیده است. در واقع ترازنامه انرژی استانداردترین و موثق ترین گزارش انرژی یک کشور به حساب می آید. هر چند که انتقاداتی نسبت به نحوه تهیه و معیارهای مربوط به آن وجود دارد ولی در کل می تواند شمای کلی از وضعیت انرژی را بیان کند.

در ادامه ترازنامه چند سال مختلف ارائه می شود که می تواند به عنوان منبعی برای مطالعات و پژوهش ها و مقایسات علمی تلقی شود.

ترازنامه انرژی سال 1389 سایز: 5.19 مگابایت

ترازنامه انرژی سال 1387 سایز: 4.92 مگابایت

ترازنامه انرژی سال 1383 سایز: 1.77 مگابایت

ترازنامه انرژی سال 1387 سایز: 1.72 مگابایت

صنعت نفت در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران

در سال­های پس از انقلاب، به ویژه پس از جنگ تحمیلی، توجه به سیاست­های کلان نفت مورد توجه جدی مسئولین قرار گرفت که تمرکز خاص بر آن را می­توان در سند چشم­انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404 و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری مشاهده کرد.

توجه به تولید صیانتی، حفظ مخازن، استفاده از منابع جایگزین، حفظ ظرفیت تولید، دستیابی به قیمت­های مناسب، جلوگیری از خام­فروشی، تلاش برای راه­اندازی پالایشگاه­ها و مراکز فراورش نفت و تولید فرآورده­های ارزشمندتر، توجه به مخازن مشترک و سعی در استحصال مناسب از این مخازن و ... تنها بخشی از دغدغه­های جمهوری اسلامی ایران در حوزه صنایع نفت و گاز بوده است.

الف) چشم­ انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404

چشم­ انداز صنعت نفت گاز ایران در افق 1404 به شرح زیر است (قابل دسترسی در سایت وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران.)

1-   کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از سه دهم. (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2000)

جایگاه صنعت نفت در ایران

با توجه به میزان ذخایر و جایگاه خاص جغرافیایی جمهوری اسلامی در منطقه خاورمیانه (و نقطه تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا)، صنعت نفت دارای جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ایران است که دارای نقش اساسی درتحقق اهداف کلان اقتصاد ملی در افق چشم انداز 20 ساله به عنوان موتور محرکه اقتصاد ملی است.

جنگ­های نفتی، تحریم­های نفتی و مباحثی از این دست، همواره مورد توجه بسیاری از کشورها بوده است و از دغدغه­های اصلی دنیای امروز به حساب می­آیند. نفت به عنوان یک ابزار قدرتمند، جایگاهی بس عظیم در پیشبرد دیپلماسی سیاسی- اقتصادی ایران و تضمین امنیت ملی کشور از طریق توسعه همکاری­ها و تعاملات منطقه‌ای و بین­المللی دارد.

صنعت نفت یکی از اصلی ترین مزیت‌های اقتصاد ایران به شمار می‌رود به طوری­که بخش عمده­ای از بودجه کل کشور از بخش نفت تامین می­شود. بنابراین مناسب است که با تکیه بر آن ضمن حفظ استقلال بودجه کشور از درآمدهای نفتی، زمینه توسعه اقتصادی پایدار را فراهم نمود.

ایران با داشتن 137 میلیارد بشکه ذخیره هیدروکربور مایع و همچنین 29 تریلیون متر مکعب ذخیره قابل استحصال گاز طبیعی، یکی از مهم­ترین کشورهای تامین­کننده انرژی جهان است و با توجه به عمر باقیمانده از ذخایر نفت و گاز کشور، این جایگاه تا چندین سال آینده حفظ خواهد شد. (مراجعه به ترازنامه انرژی کشور سال 1387)

نباید از خاطر دور داشت که وابستگی بیش از حد، اقتصاد کشور به نفت، می­تواند وضعیت اقتصاد آن را شکننده کند.سهم 28درصدی نفت در تولید ناخالص داخلی کشور، سهم 84 در‌صدی آن از در‌آمد ارزی جمهوری اسلامی ایران و سهم بیش از 95 در‌صدی در تامین انرژی اولیه مورد نیاز کشور، غیرقابل انکار است.

مروری بر تاریخچه صنعت نفت در ایران

سرگذشت صنعت نفت ایران از عصر اعطای امتیازات دوران قاجار آغاز می­شود. در سال 1280 هـ.ش(1901م) امتیاز دارسی، با سوءاستفاده از فساد، ضعف و بی­خبری زمامداران ایران، توسط دولت انگلستان دریافت شد. این قرارداد ننگین پس از امتیاز رویتر در زمان ناصرالدین شاه، بی­مانند است. طی این قرارداد در تمام ایران به جز ایالات شمالی و غربی برای مدت 60 سال، امتیاز انحصاری اکتشاف، حفاری، استخراج، ایجاد خطوط لوله، تأسیسات صادراتی پالایشگاه و ... با معافیت گمرکی برای واردات و صادرات و معافیت مالیاتی واگذار شد.