استراتژی نفتی چین

در سال­های اخیر، به واسطه قدرت یافتن چین در بازار اقتصاد جهانی، این کشور در طی سال­های 2004- 2005 به دومین مصرف­کننده نفت پس از آمریکا تبدیل شد در حالی که در سال 2002 پنجمین تولیدکننده نفت بود. پیشی­بینی شده است که میزان مصرف نفت­ خام چین تا سال 2025 به 11 میلیون بشکه در روز برسد. (میرترابی، 1387: 204- 205)

البته مسئولین ارشد چین، نگران وابستگی بیش از حد کشورشان به نفت سایر کشورها به ویژه نفت خاورمیانه هستند، چرا که علاوه بر ناامنی­های این منطقه، تمام خطوط حمل و نقل دریایی نفت در آنجا، تحت کنترل امریکا (بزرگترین رقیب چین) است.

مهم­ترین مساله برای چین این است که تامین نفت از مسیرهای زمینی را تقویت نماید تا بدین­ترتیب اثرپذیری آن از فشارهای آمریکا در مسیرهای دریایی کم­تر شود. تلاش­های چین در دهه 90 در آسیای میانه به همین علت بوده است و طرح احداث خط لوله صادراتی نفت از قزاقستان به چین در همین راستا پیگیری شده است. همچنین شرکت نفت دولتی چین سعی دارد که سهام شرکت­های نفتی روسیه را خریداری نماید لذا واردات این کشور از چین در سال 2003 حدود 73 درصد بوده است. یکی دیگر از اقدامات چین، تشویق شرکت­های چینی برای سرمایه­گذاری در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کشورهای خاورمیانه است. همچنین تکیه بر واردات گاز یکی دیگر از اقدامات چین در این زمینه است به عنوان مثال در آبان ماه 1383 تفاهم­نامه­ای بین ایران و چین به ارزش 100 میلیارد دلار امضا شد و به ازای آن قرار شد، شرکت ملی نفت چین در پروژه­های نفتی ایران مشارکت کند.

روابط چین و امریکا در زمینه انرژی، آمیخته از تهدید و فرصت است. برای امریکا، هدایت چین در مسیر پیوند با اقتصاد جهانی و پیروی از شرایط آن، حتی فراتر از اولویت­ها و اهداف واشنگتن در زمینه حضور در خاورمیانه است. امکان همکاری­های سازنده دو کشور در مسائل انرژی نیز مطرح است. با این حال با افزایش قدرت چین در صحنه­های بین­المللی، در زمینه رقابت و تنش میان این دو کشور نیز وجود خواهد داشت، بنابراین سیاست چین در این زمینه فعال­تر خواهد شد.

 

منابع و مآخذ:

میرترابی سعید(1387)، مسائل نفت ایران، تهران، نشر قومس.

نوروزی محمد (1391)، گفتارهای عمومی درباره مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات انجمن علمی دانشجویان رشته معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه­ السلام.

استراتژی نفتی روسیه

از نظر تاریخی، روسیه در زمینه تولید و صدور نفت، سابقه­ای طولانی دارد ولی با فراز و نشیب­هایی همراه بوده است این فراز و نشیب هم در زمان اتحاد جماهیر شوروی که تولیدش تا حدود 5/11 میلیون بشکه در روز هم رسید و هم پس از آن تا آغاز سال 2000 میلادی که روسیه، رکودی در صنعت نفت داشت وجود داشته است. (میرترابی، 1387: 202- 203)

سرمایه ­گذاری در بخش نفت روسیه از 2 میلیارد دلار در 1999 به 6 میلیارد در سال 2000 افزایش یافت و سبب افزایش تولید از 1/6 میلیون بشکه در سال 1999 به 7/7 میلیون بشکه در سال 2002 و 4/8 میلیون در سال 2003 انجامید که این رقم در طی سال­های اخیر در حال افزایش است.

روسیه در پی تثبیت جایگاه خود به عنوان یک عرضه­کننده مطمئن و امن نفت برای بازار­های جهانی به ویژه غرب است. ضمن اینکه تلاش­های روسیه برای افزایش جایگاه خود در بازار انرژی جهانی با تمایل غرب برای کاهش وابستگی به منابع انرژی خاورمیانه همراه بوده است. البته ذخائر گاز روسیه بسیار فراوان بوده و رتبه اول جهانی را داراست و 32 درصد ذخایر گاز جهان را در خود جای داده است و البته این کشور دومین تولیدکننده گاز طبیعی پس از آمریکا نیز هست.

 

منابع و مآخذ:

میرترابی سعید(1387)، مسائل نفت ایران، تهران، نشر قومس.

نوروزی محمد (1391)، گفتارهای عمومی درباره مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات انجمن علمی دانشجویان رشته معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه­السلام.

نمونه یک قرارداد نفتی

معمولا با توجه به ساختار محرمانه قراردادهای نفتی، نمونه اصلی یک قرارداد به سختی به دست علاقمندان می رسد و گاه پیدا کردن یک نمونه واقعی از قراردادهای بین المللی نفتی برای افراد عادی و پژوهشگران امکان پذیر نیست، لذا در این قسمت نمونه ای از نسخه خام یک قرارداد بین المللی نفتی که مربوط به کشور ترکمنستان است ارائه می شود که امید است مفید باشد. اگر دوستانی، نمونه های دیگری در اختیار داشتند لطفا برای بنده ارسال فرمایند تا در اختیار عموم قرار گیرد. با تشکر

برای دریافت نمونه قرارداد بر روی پیوند زیر کلیک کنید.

دریافت فایل  سایز: 258 کیلوبایت

استرات‍ژی نفتی عربستان

عربستان با دارا بودن یک چهارم از ذخائر نفتی شناخته­شدن در جهان (معادل 261 میلیارد بشکه) رتبه نخست را در زمینه حجم ذخائر نفت، به خود اختصاص داده است. هرچند عربستان به عنوان بزرگترین تولید­ کننده نفت در بسیاری از سال­ها شناخته شده و از سوی دیگر موقعیت مهمی در بازار جهانی دارد ولی روابط پیچیده­ و ویژه عربستان با آمریکا و حضور شرکت­های آمریکایی در صنعت نفت این کشور، استقلال آن را در این صنعت زیر سوال برده است. (میرترابی، 1387: 194- 199)

فعالیت­های عربستان برای حفظ جایگاه:

عربستان برای حفظ جایگاه خود در صنایع نفت جهان، در چندین عرصه فعالیت دارد:

الف) روابط عربستان با دیگر اعضای اوپک: عربستان می­کوشد که قیمت نفت را در بالاترین سطح ممکن نگهدارد. هر چند که معتقد است نباید افزایش قیمت نفت، آن قدر زیاد باشد که تقاضای نفت را تحت تاثیر منفی قرار دهد. عربستان با توجه به میادین عظیم نفتی خود می­تواند 2 تا 3 میلیون بشکه ظرفیت اضافی تولید در هر روز داشته باشد. لذا در صورتی که کشورهای عضو اوپک با اقدامات و تصمیمات عربستان موافقت نکنند، عربستان از قواعد اوپک سرپیچی کرده و خود به اضافه نمودن تولید روی می­نهد و همچنین در صورت کاهش تولید از سوی سایر کشورهای عضو اوپک یا یک کشور از عرصه تولید، عربستان آن را جبران می­کند. امروزه اوپک را سازمانی تحت رهبری عربستان می­دانند.

معرفی کتاب حقوق قراردادهای بین‌المللی نفت - مسعود امانی

 چکیده کتاب

 سعی و هدف کتاب حاضر بر آن است که با بررسی قراردادهایی که تاکنون در حیطه اکتشاف و استخراج نفت در عرصه بین‌المللی منعقد شده است، تبیین نماید آنچه در قراردادهای نفتی به تبع آن در حقوق نفت که در عرصه بین‌المللی بیشتر زاییده استنباط داوران است، اهمیت دارد، توجه به چارچوب از پیش تعیین شده آن نیست، بلکه مجموعه‌ای از شروط مالی و حقوقی قرارداد است که عمدتاً در مذاکرات فیمابین حسب شرایط و مقتضیات حاکم بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی تعیین می‌شود. برای این منظور با بررسی ماهیت و آثار حقوقی قراردادهای بین‌المللی نفت در کشورهایی که مالکیت نفت در آنها متعلق به دولت است، بدنبال پاسخی برای این پرسش هستیم که آیا از حیث ماهیت حقوقی واقعاً تفاوتی میان انواع مختلف قراردادهای نفتی وجود دارد یاخیر؟ همچنین با بررسی فقهی ماهیت و آثار قراردادهای نفتی بین‌المللی نیز بر آنیم تا میزان سازگاری این قراردادها را با موازین فقهی مشخص نماییم. بطور خلاصه بر آنیم تا ضمن تحلیل ماهیت حقوقی این قراردادها بر اساس ضوابط و ساختارهای حقوق ملی به این پرسش ها پاسخ دهیم که آیا اصولاً تفاوتی در ماهیت حقوقی این قراردادها و آثار آن وجود دارد؟ آیا ماهیت حقوقی این قراردادها با توجه به مبانی فقه قابل توجیه است؟   وآیا با توجه به نظام حقوقی مالکیت نفت و تبعاٌ نقش ویژه دولت در آنها می‌توان این قراردادها را از گروه قراردادهای اداری دانست؟

مروری بر استراتژی نفتی آمریکا

در این نوشتار به استراتژی های نفتی آمریکا به عنوان یکی از بزرگترین بازیگران صنعت نفت در جهان اشاره می کنیم.

آمریکا، بزرگترین بازیگر دولتی در بازار نفت جهان به شمار می­رود. باید توجه داشت که صنعت نفت به شیوه امروزین آن، اساسا در این کشور پایه­ریزی شد و نخستین مبادلات نفتی برای صادرات نفت از طریق کشتی نیز از آنجا آغاز شد (میرترابی، 1387: 185).

 در سال 2000 تولید روزانه امریکا حدود 11 میلیون شبکه در روز بود آمریکا از نظر مصرف سوخت هم بزرگترین مصرف­کننده است و روزانه حدود 20 میلیون بشکه مصرف دارد یعنی حدود یک چهارم مصرف کل جهان.

استراتژی­های نفتی آمریکا: (میرترابی، 1387: 190- 194)

1-   جلوگیری از تسلط دشمنان بر منافع نفتی خلیج فارس: چرا که این منطقه، حدود دو سوم ذخائر شناخته شده نفت و 32 درصد ذخایر شناخته شده گاز را در خود جای داده است.

بازیگران مهم صنعت نفت و گاز در جهان

مقصود از بازیگران مهم، آن دسته از کشورها و نهادهای بین­المللی هستند که تصمیمات و استراتژی­های آنها در زمینه مسائل مربوط به انرژی، آثار فراوانی بر صنعت و بازار جهانی نفت دارد.( میرترابی، 1387: 185)

بازیگران جهانی به دو دسته تقسیم می­شوند:

الف) کشورهایی که در بازار نفت از نظر سیاسی، عملکردی، تدوین استراتژی و جهت­دهی موثرند. نظیر: آمریکا، عربستان سعودی، روسیه و چین.

ب) نهادهای بین­المللی تاثیرگذار بر معاملات نفتی جهان. نظیر: اوپک و آژانس بین­المللی انرژی.

منابع و مآخذ:

میرترابی سعید(1387)، مسائل نفت ایران، تهران، نشر قومس.

نوروزی محمد(۱۳۹۱)، گفتارهای عمومی درباره مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات انجمن علمی دانشجویان دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام.

صنعت نفت در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران

در سال­های پس از انقلاب، به ویژه پس از جنگ تحمیلی، توجه به سیاست­های کلان نفت مورد توجه جدی مسئولین قرار گرفت که تمرکز خاص بر آن را می­توان در سند چشم­انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404 و سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری مشاهده کرد.

توجه به تولید صیانتی، حفظ مخازن، استفاده از منابع جایگزین، حفظ ظرفیت تولید، دستیابی به قیمت­های مناسب، جلوگیری از خام­فروشی، تلاش برای راه­اندازی پالایشگاه­ها و مراکز فراورش نفت و تولید فرآورده­های ارزشمندتر، توجه به مخازن مشترک و سعی در استحصال مناسب از این مخازن و ... تنها بخشی از دغدغه­های جمهوری اسلامی ایران در حوزه صنایع نفت و گاز بوده است.

الف) چشم­ انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404

چشم­ انداز صنعت نفت گاز ایران در افق 1404 به شرح زیر است (قابل دسترسی در سایت وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران.)

1-   کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از سه دهم. (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2000)

جایگاه صنعت نفت در ایران

با توجه به میزان ذخایر و جایگاه خاص جغرافیایی جمهوری اسلامی در منطقه خاورمیانه (و نقطه تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا)، صنعت نفت دارای جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ایران است که دارای نقش اساسی درتحقق اهداف کلان اقتصاد ملی در افق چشم انداز 20 ساله به عنوان موتور محرکه اقتصاد ملی است.

جنگ­های نفتی، تحریم­های نفتی و مباحثی از این دست، همواره مورد توجه بسیاری از کشورها بوده است و از دغدغه­های اصلی دنیای امروز به حساب می­آیند. نفت به عنوان یک ابزار قدرتمند، جایگاهی بس عظیم در پیشبرد دیپلماسی سیاسی- اقتصادی ایران و تضمین امنیت ملی کشور از طریق توسعه همکاری­ها و تعاملات منطقه‌ای و بین­المللی دارد.

صنعت نفت یکی از اصلی ترین مزیت‌های اقتصاد ایران به شمار می‌رود به طوری­که بخش عمده­ای از بودجه کل کشور از بخش نفت تامین می­شود. بنابراین مناسب است که با تکیه بر آن ضمن حفظ استقلال بودجه کشور از درآمدهای نفتی، زمینه توسعه اقتصادی پایدار را فراهم نمود.

ایران با داشتن 137 میلیارد بشکه ذخیره هیدروکربور مایع و همچنین 29 تریلیون متر مکعب ذخیره قابل استحصال گاز طبیعی، یکی از مهم­ترین کشورهای تامین­کننده انرژی جهان است و با توجه به عمر باقیمانده از ذخایر نفت و گاز کشور، این جایگاه تا چندین سال آینده حفظ خواهد شد. (مراجعه به ترازنامه انرژی کشور سال 1387)

نباید از خاطر دور داشت که وابستگی بیش از حد، اقتصاد کشور به نفت، می­تواند وضعیت اقتصاد آن را شکننده کند.سهم 28درصدی نفت در تولید ناخالص داخلی کشور، سهم 84 در‌صدی آن از در‌آمد ارزی جمهوری اسلامی ایران و سهم بیش از 95 در‌صدی در تامین انرژی اولیه مورد نیاز کشور، غیرقابل انکار است.

مروری بر تاریخچه صنعت نفت در ایران

سرگذشت صنعت نفت ایران از عصر اعطای امتیازات دوران قاجار آغاز می­شود. در سال 1280 هـ.ش(1901م) امتیاز دارسی، با سوءاستفاده از فساد، ضعف و بی­خبری زمامداران ایران، توسط دولت انگلستان دریافت شد. این قرارداد ننگین پس از امتیاز رویتر در زمان ناصرالدین شاه، بی­مانند است. طی این قرارداد در تمام ایران به جز ایالات شمالی و غربی برای مدت 60 سال، امتیاز انحصاری اکتشاف، حفاری، استخراج، ایجاد خطوط لوله، تأسیسات صادراتی پالایشگاه و ... با معافیت گمرکی برای واردات و صادرات و معافیت مالیاتی واگذار شد.