بحثی تکمیلی پیرامون ارزش حرارتی

ارزش حرارتی گاز طبیعی معمولا قبل از فراورش عددی بین 900 تا 1600 بی تی یو برای هر فوت مکعب گاز یا 0.9 تا 1.6 میلیون بی تی یو برای هر هزار فوت مکعب گاز است. این عدد بر اساس ترکیب گاز تولیدی یعنی درصد متان، اتان، پروپان و ... در آزمایشگاه قابل اندازه گیری است. بدین صورت که با مشخص شدن درصد هر یک از این اجزا و ضرب کردن آن در ارزش حرارتی هر یک از این گازها و نهایتا جمع ارزش حرارتی ترکیب های موجود در گاز این مقدار را محاسبه می کنند. اما همانطور که می دانیم گاز طبیعی موجود در بازار گازی فراورش شده است که ترکیبات سنگین تر (یعنی اجزا سنگین تر از بوتان) و همچنین ناخالصی های آن مانند آب، دی اکسید کربن و سولفید هیدروژن آن در کارخانه های خاص جدا می شوند لذا مقدار بی تی یو گاز طبیعی در همان محدوده 1000 بی تی یو در هر فوت مکعب قرار می گیرد. ذکر این نکته ضروری است که داشتن میزان بی تی یو بالاتر لزوما به معنی قیمت بالاتر گاز طبیعی نیست چرا که مقدار بالاتر این پارامتر می تواند به معنی حضور درصد بالاتر ترکیبات سنگین تر در گاز فروشی باشد. از آنجا که کشورها معمولا استانداردی برای گاز مصرفی خود دارند، میزان بالای ارزش حرارتی علی رغم ایجاد میزان حرارت بالاتر می تواند در بخش هائی (مثلا مصرف در بخش خانگی) ایجاد مشکل کند. لذا در قراردادهای گازی خریدار سعی می کند میزان ارزش حرارتی استانداردی برای گاز خریداری شده تعیین کند و در صورت نقض، فروشنده جریمه خواهد شد.

نمونه ای از قیمت های نشریه پلاتس

یکی از نشریات معتبر در حوزه ارائه قیمت های نفت و فرآورده های آن، نشریه پلاتس می باشد. این نشریه قدمتی بیش از 100 سال دارد و سازوکار گزارش های پلاتس به این صورت است که با دریافت قیمت های مختلف مبادلاتی از طریق واسط های مختلف در کل دنیا، به ارائه قیمت می پردازد. در آینده، مطلب دقیق تری در این زمینه از طریق وب سایت ارائه خواهد شد.

در اینجا، نمونه ای از این نشریه ارائه شده است که قابل دریافت است.

نمونه ای از نشریه پلاتس سایز: 211 کیلوبایت

بحثی پیرامون مقیاس های اندازه گیری انرژی - BTU

یکی از راهکارهای معمول امروزی برای اندازه گیری و مقایسه انرژی های مختلف، استفاده از محتوای حرارتی سوخت ها و یا میزانی که هر یک از سوخت ها تولید می کنند می باشد. واحد BTU یا (British Termal Unit) است که در واقع واحد گرمایی بریتانیا بوده و عبارت است از مقدار حرارت لازم برای افزایش دمای یک پوند آب به میزان یک درجه فارنهایت.

محتوای حرارتی یک بشکه نفت خام در حدود 5.8 میلیون بی تی یو است در حالی که 1000 فوت مکعب گاز طبیعی در حدود 1.035 میلیون بی تی یو، ارزش حرارتی دارد. بنابراین یک بشکه نفت از نظر واحد بی تی یو، معادل 5600 فوت مکعب گاز طبیعی است. علی رغم استفاده بسیار زیاد از واحد بی تی یو، دارای ملاحظاتی است که به برخی از آنها اشاره می شود:

اول: هر چند که گاهی ارزش حرارتی دو سوخت باهم متفاوت است ولی معمولا از نظر قیمتی از یک نسبت معادل، تبعیت نمی کنند. که این امر به دلایل گوناگونی اعم از آلودگی سوختها، مراحل و فرآیندهای آماده­سازی، ذخیره، تصفیه و پالایش، پخش و ... نیز مرتبط است.

دوم: در برخی از سوخت­ها، امکان تبدیل در یک مقیاس عمومی یا دشوار است یا ناممکن. این امر سبب می­شود که گاه مقایسه سوختها، امکان پذیر نباشد.

عوامل موثر بر قیمت نفت خام

در تمامی معاملات نفتی، قیمت از مهم­ترین گزاره­ها محسوب می­شود و بسیاری از تبصره­ها و مواد قراردادی برای تثبیت قیمت ایجاد می­شوند پوشش­ ریسک در بازارهای نفت و گاز، ایجاد سیستم های حقوقی پیچیده و ... همگی تائیدی بر این مدعاست که قیمت مهم­ترین گزاره در معاملات نفت خام است. در این قسمت به برخی از عوامل موثر بر قیمت نفت خام اشاره می­شود.

1-      کیفیت نفت خام : کیفیت نفت خام را می­توان با استفاده از چند شاخص ارزیابی کرد، که مهم­ترین شاخص­های مطرح در این زمینه عبارتند از : API (که در واقع معیاری برای ارزیابی سبکی و سنگینی نفت است، نفت­های سبک­تر ارزش بیشتری دارند، زیر فرآورده­های ارزشمند بیشتری از آن­ها استخراج می­شود.)، درصد سولفور (که معیاری برای ترشی و شیرینی نفت است، هر چند که نفت شیرین­تر باشد بهتر است زیرا درجه سولفور بالا می­تواند سبب خوردگی لوله­های استخراج و انتقال نفت شود و هزینه زیادی را ایجاد می­کند)، درجه انجماد (با توجه به اینکه، گاه نفت خام مسافت­های طولانی را توسط لوله یا تانکر طی می­کند، اگر در دمای بالایی منجمد شود، سبب می­شود که در زمان گذر از مسیرهایی که دما پایین­تر است، نفت در لوله­ها یخ ببندد و در نتیجه جریان نفت را متوقف کند، معمولا برای مقابله با این رخداد، از مواد افزودنی شیمیایی دیگری استفاده می­شود که بسیار هزینه­بر است، لذا درجه انجماد نفت بسیار مهم است. لازم به ذکر است که طیف وسیعی از درجات انجماد (از 20 درجه بالای صفر تا 20 درجه پایین صفر) وجود دارد.) و سایر عوامل مربوط به کیفیت نفت.

تفاوت نفت با سایر کالاها

برخی از کتاب­های اقتصاد نفت، در تحلیل­ها و مدل­های اقتصادی خویش که برای تعیین قیمت نفت، حجم مناسب استخراج و ... استفاده می­کنند، نفت را مانند کالاهای دیگر محسوب می­کنند به عبارت دیگر، نحوه مواجهه آنان با کالایی مثل «نفت» که سیاسی­ترین کالای دنیا محسوب می­شود، مانند سایر اقلام مصرفی یا فلزات است، در حالی که عوامل بسیاری سبب می­شود که کالای نفتی با سایر کالاها، تفاوت اساسی داشته باشد. در این بخش، به بیان تفاوت­های نفت با سایر کالاها به صورت خلاصه پرداخته می­شود. منبع اصلی تهیه این مطلب از کتاب [درخشان، مسعود (1383)، مشتقات و مدیریت ریسک، سازمان مطالعات بین­المللی انرژی، تهران، صص 30-32] بوده است.

تفاوت اول: تقاضای نفت در کوتاه­مدت نسبت به قیمت حساسیت چندانی ندارد. امکان جایگزینی نفت با سایر حامل­های انرژی در میان­مدت و طولانی­مدت مستلزم سرمایه­گذاری­های سنگین است.

تفاوت دوم: حساسیت عرضه نفت نسبت به قیمت در کوتاه­مدت و میان­مدت بسیار کم است. هزینه­های عملیاتی استفاده از ظرفیت­های موجود برای تولید به مراتب کمتر از هزینه­های سرمایه­ای برای ایجاد ظرفیت­های جدید است. تا زمانی که قیمت در حد رضایت­بخشی بیش از هزینه عملیاتی تولید باشد، استمرار تولید سودآور است، بدیهی است استمرار تولید با قیمت­هایی که نتواند هزینه­های سرمایه­گذاری اولیه و توسعه ظرفیت تولید را بپوشاند، تولیدکننده را در آستانه ورشکستگی قرار می­دهد.