پیش بینی به معنای جهت دهی: رویکردی برای شکل دهی آینده صنعت نفت و گاز

عده ای از متخصصان و اندیشمندان حوزه آینده پژوهی و مدیریت استراتژیک معتقدند که اساسا پیش بینی و آینده پژوهی در واقع جهت دهی است یعنی تصویر آینده ای است که مورد انتظار افراد و مجموعه های پیش بینی کننده است. عده ای از اندیشمندان، این امر را تا حدی مهم می دانند که شاخص ها را به عنوان ابزارهای حکمرانی تلقی می کنند.

همانگونه که می دانید برخی از مجموعه ها نظیر اوپک، EIA و ... به ارائه گزارش های مفصل و رایگان از آینده صنعت نفت و گاز می پردازند و با ارائه تحلیل ها و داده های فراوان می کوشند، خود را به عنوان تحلیل گران و فعالان واقعی در سیاستگذاری صنعت نفت و گاز معرفی کنند.

نکته جالب توجه آن است که ارائه این گزارش های به ظاهر رایگان، زمینه تسلط علمی این مجموعه ها را بیش از پیش نشان می دهد، به گونه ای که طبق آمار ارائه شده در یکی از کتب (کتاب اقتصاد انرژی دکتر مزرعتی صفحات 22 و 23)، در کنفرانس سال های 2000، 2001 و 2002 که به ترتیب در کشورهای استرالیا، آمریکا و کانادا برگزار گردیده است بیش از 20 درصد مقالات از گزارش های EIA بهره گرفته اند. بنابراین تاثیرگذاری اداراه اطلاعات انرژی آمریکا به جریان های فکری انرژی در جهان بسیار زیاد است. نمودار مربوطه را در ادامه مطلب ببینید. به نظر می آید این درصد در سال های اخیر بیشتر هم شده باشد.

سیاست اقتصادی ژاپن پس از جنگ جهانی دوم: تجربه کشور غیرنفتی

نکته قابل توجهی که معمولا برای بسیاری از صاحب نظران حوزه اقتصاد و حکمرانی مطرح بوده است این است که کشورهایی که از یک منبع خدادادی نظیر نفت و گاز کمتر برخوردار هستند، چگونه در مسیر توسعه گام بر می دارند که نظریات گوناگونی در این زمینه مطرح شده است و که همواره محل چالش، بحث و گفتگو بوده است. در این مقاله که توسط یکی از دوستان ارسال شده است آقای دکتر محمد نقی زاده در روزنامه ایران به بررسی سیاست اقتصادی ژاپن پس از جنگ جهانی دوم پرداخته است که نکات قابل توجه بسیاری دارد.

در ماه مه ۱۹۴۷ وپس از پایان جنگ جهانی دوم، ژاپن با تشکیل کابینه ائتلافی به رهبری حزب سوسیالیست و رهبران کاتایاما ( Tetsu Katayama ۱۸۸۷-۱۹۷۸) به نخست وزیری و تقویت ستاد تثبیت اقتصادی، چهار پست معاونت برای آن تعیین گردید. یکی از آنان به کمیته ای اختصاص داشت که از طرف نیروهای اشغالی به ریاست کمیته برنامه ریزی (Programm Committee Chairman)  نامیده می شد که در ژاپن از آن به نام کمیته هماهنگی های جامع (Sogo Chosei Iinkai) یاد می گردد. پروفسور تسورو شیگتو به عنوان عضوی از ستاد تثبیت اقتصادی به معاونت این کمیته منصوب گردید.از سوی دیگر همزمان با فعالیت اقتصاددانان ژاپن برای برنامه ریزی اقتصادی بعد از جنگ ژاپن، نیروی اشغالی نیز به دنبال تهیه برنامه ای برای غیر میلیتاریزه کردن ساختار اقتصادی- اجتماعی و سیاسی ژاپن بود. لذا از وزارت خارجه تقاضای اعزام اقتصاددانی که تسلط کافی به زبان انگلیسی را داشت، نمود. لذا شیگتو به درخواست قوای اشغالی (آمریکایی هایی که او را به عنوان دشمن از خاک خود اخراج نموده بودند) از طرف دولت ژاپن مأمور همکاری با آنان در مورد بررسیهای مربوط به اقتصاد ژاپن گردید. و در واقع به عنوان رابطه مستقیم مسائل اقتصادی بین دولت ژاپن و قوای اشغالی در آمد.

آشنایی با آژانس بین المللی انرژی

این آژانس در پی وقایع و حوادث متعدد در فضای متشنج ناشی از جنبش­ها و اعتراضات سراسری در حوزه نفت و برای تامین امنیت انرژی برای کشورهای قدرتمند تاسیس گردید. از جمله این­ وقایع می­توان به جنبش ملی­کردن نفت، تلاش برای افزایش قیمت نفت، حذف امتیازات شرکت­های بزرگ نفتی و جلوگیری از بهره­برداری سیاسی و اقتصادی ناشی از وابستگی کشورهای توسعه نیافته به کشورهای صنعتی اشاره کرد. بحران انرژی سال 1973 ضربه نهایی بود که آمریکا، اروپای غربی در ژاپن را به ضرورت تاسیس آژانس ترغیب نمود. سرانجام این آژانس در طی یک گردهمایی در 18 نوامبر 1974 با شرکت نمایندگان کشورهای عضو همکاری اقتصادی و توسعه(Organizational for Economic Cooperation and Development (OECD))و عضویت اتحادیه اروپا تاسیس گردید. مرحله اجرایی آژانس سال 1976 و مقر آن در پاریس و زیرمجموعه (OECD) است. (موسوی، 1379: 176)

بازیگران مهم صنعت نفت و گاز در جهان

مقصود از بازیگران مهم، آن دسته از کشورها و نهادهای بین­المللی هستند که تصمیمات و استراتژی­های آنها در زمینه مسائل مربوط به انرژی، آثار فراوانی بر صنعت و بازار جهانی نفت دارد.( میرترابی، 1387: 185)

بازیگران جهانی به دو دسته تقسیم می­شوند:

الف) کشورهایی که در بازار نفت از نظر سیاسی، عملکردی، تدوین استراتژی و جهت­دهی موثرند. نظیر: آمریکا، عربستان سعودی، روسیه و چین.

ب) نهادهای بین­المللی تاثیرگذار بر معاملات نفتی جهان. نظیر: اوپک و آژانس بین­المللی انرژی.

منابع و مآخذ:

میرترابی سعید(1387)، مسائل نفت ایران، تهران، نشر قومس.

نوروزی محمد(۱۳۹۱)، گفتارهای عمومی درباره مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات انجمن علمی دانشجویان دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام.