ضرورت پالایش نفت خام و تولید فرآورده های نفتی استراتژیک با رویکرد تکمیل زنجیره ارزش

ضرورت پالایش نفت خام و تولید فرآورده های نفتی استراتژیک با رویکرد تکمیل زتجیره ارزش در صنایع پایین دستی و پتروشیمی، با رویکرد اقتصاد مقاومتی، در گزارشی از مرکز پژوهش های مجلس، ارائه شده است که در پیوند زیر قابل دسترسی است.

http://rc.majlis.ir/fa/report/show/886783

شرط مقصد در قراردادهای گاز به چه معناست؟

شرط مقصد(Destination clause):

شرط مقصد به این معنی است که فروشنده به خریدار اجازه فروش محصول خریداری شده فقط در بازارهای خاص را می­دهد. این شرط به فروشنده اطمینان می­دهد که خریدار محصول خریداری شده را جهت رقابت با او در سایر بازارهایی که قلمرو فروشنده به شمار می­رود به فروش نخواهند رساند. به عبارت دیگر این شرط با ایجاد حاشیه اطمینان برای فروشنده و تفکیک بازارها از یکدیگر، فرصت استفاده از استراتژی تبعیض قیمت را برای فروشنده فراهم می­سازد. (منصورکیایی،1386 :121- 122) واقعیت این است که در قراردادهای با شرط مقصد، بخشی از توافق تقسیم ریسک بین خریدار و فروشنده حاصل می­شود و لذا فروشندگان در قبال اعمال این شرط سایر شروط قرارداد را متوازن­تر تنظیم­ می­کنند(منصورکیایی، 1386: 128).

آشنایی با بازارهای اسپات

درصد قابل توجهی از نفت خام تولید شده مستقیما توسط تولید کنندگان به پالایشگرها یا سایر متقاضیان با قیمت­های رسمی(Postal-Official Prices) فروخته می­شود. این­گونه قراردادها معمولا برای یک ماه تا یک سال منعقد می­شود که البته امکان تمدید آن­ها وجود دارد. با وجود این، شرکت­ها نفتی معمولا برآورد دقیقی از تقاضای بازار برای نفت خام ندارند، لذا قراردادهای مدت­دار نمی­تواند نیازهای آنان را به طور کامل پاسخگو باشد. استفاده از قراردادهای مدت­دار موجب می­شود که شرکت­های نفتی در بعضی از موارد با کمبود نفت برای فروش، و در موارد دیگر با مازاد نفت رو به رو شوند. بازار اسپات که به آن بازار آزاد(Open Market) نیز می­گویند، می­تواند مازاد یا کمبود عرضه شرکت­های نفتی را متوازن کند، یدین معنی که شرکت­های نفتی می­توانند مازاد عرضه خود را در بازارهای اسپات بفروشند و کمبودها را از آن­جا تهیه کنند.

قیمت­گذاری در بازارهای اسپات بر اساس قیمت «نفت­های شاخص» انجام می­شود. مهم­ترین اناع نفت خام شاخص عبارتند از «مخلوط برنت دریای شمال» یا به طور خلاصه «برنت» و «WTI» و «دبی» به موازات رشد بازارهای اسپات، سازمان­هایی برای تهیه گزارش عملکرد این بازارها و به ویژه برای انتشار قیمت انواع نفت خام ایجاد شد، مانند «پترولیوم آرگوس»، «پلاتس» و «گزارش­های نفتی لندن» و «رویتر». امروزه بازار اسپات نفت خام از نظر ارزش معاملات، بزرگترین بازار کالا را در جهان تشکیل می­دهد. با وجود این، هنوز هم بعضی از کشورها مثل عربستان سعودی برای ورود به این بازارها با احتیاط برخورد می­کنند.

معاملات در بازار اسپات دارای نکات منفی متعددی است از جمله:

1-    قیمت در این بازارها چندان شفاف نیست. چرا که شاخص­های قیمت­گذاری، استاندارد نیستند.

2-    به علت کمبود اطلاعات طرفین، هزینه انجام معاملات در بازارهای اسپات بسیار زیاد است.

3-    اعتبار طرفین قرارداد امری بسیار مهم است چرا که باید اعتماد کافی به تحویل کالا و پول وجود داشته باشد.

4-    احتمال «قرارداد شکنی- Default» و ریسک قیمت در بازارهای اسپات وجود دارد.

 

منبع اصلی تهیه این مطلب از کتاب [درخشان، مسعود (1383)، مشتقات و مدیریت ریسک، سازمان مطالعات بین­المللی انرژی، تهران، صص 33-35] بوده است.

انواع بازارهای فروش نفت خام

با مروری بر تاریخچه نفت و بازارهای آن، می­توان مشاهده کرد که تا قبل از تحولات نفتی دهه 1970 که منجر به استقلال کشورهای میزبان نفت شد، بازار نفت تقریبا توسط شرکت­های بزرگ نفتی مدیریت می­شد، و همین امر منجر به ایجاد «قراردادهای مدت­دار ثابت» - (Fixed Term) شده بود، که البته تا زمانی که قیمت نفت از ثبات کافی برخوردار بود، چنین الگویی ثمربخش بود، ولی نوسان­پذیری قیمت­ها سبب شد که این الگو نیز چندان کارآمد نباشد. به عبارت دیگر به دلیل حجم بزرگ نفتی در معاملات، تغییرات اندک (اعم از افزایش یا کاهش)، موجب تغییر شدید قیمت کل کالا می­شد، لذا اصطلاحا، زمینه ریسک شدید را فراهم می­ساخت. لذا، برای مقابله و یا مدیریت این ریسک، چندین پدیده رخ داد:

1-    ظهور بازارهای تحویل فوری یا اسپات- Spot Markets. (برای اطلاعات بیشتر روی پیوند کلیک کنید.)

2-    ظهور بازارهای آتی­ها که زمینه پوشش ریسک را فراهم می­کرد- Future Markets.

3-    ظهور سفته­بازان(Speculators) که مبتنی بر روابط آربیتراژی(Arbitrage) به سود کلان دست می­یافتند. هر چند که در معرض زیان­های سنگین نیز هستند.

در بخش­های بعد، به توضیح هر یک از این دسته خواهیم پرداخت.