آشنایی با بازارهای اسپات

درصد قابل توجهی از نفت خام تولید شده مستقیما توسط تولید کنندگان به پالایشگرها یا سایر متقاضیان با قیمت­های رسمی(Postal-Official Prices) فروخته می­شود. این­گونه قراردادها معمولا برای یک ماه تا یک سال منعقد می­شود که البته امکان تمدید آن­ها وجود دارد. با وجود این، شرکت­ها نفتی معمولا برآورد دقیقی از تقاضای بازار برای نفت خام ندارند، لذا قراردادهای مدت­دار نمی­تواند نیازهای آنان را به طور کامل پاسخگو باشد. استفاده از قراردادهای مدت­دار موجب می­شود که شرکت­های نفتی در بعضی از موارد با کمبود نفت برای فروش، و در موارد دیگر با مازاد نفت رو به رو شوند. بازار اسپات که به آن بازار آزاد(Open Market) نیز می­گویند، می­تواند مازاد یا کمبود عرضه شرکت­های نفتی را متوازن کند، یدین معنی که شرکت­های نفتی می­توانند مازاد عرضه خود را در بازارهای اسپات بفروشند و کمبودها را از آن­جا تهیه کنند.

قیمت­گذاری در بازارهای اسپات بر اساس قیمت «نفت­های شاخص» انجام می­شود. مهم­ترین اناع نفت خام شاخص عبارتند از «مخلوط برنت دریای شمال» یا به طور خلاصه «برنت» و «WTI» و «دبی» به موازات رشد بازارهای اسپات، سازمان­هایی برای تهیه گزارش عملکرد این بازارها و به ویژه برای انتشار قیمت انواع نفت خام ایجاد شد، مانند «پترولیوم آرگوس»، «پلاتس» و «گزارش­های نفتی لندن» و «رویتر». امروزه بازار اسپات نفت خام از نظر ارزش معاملات، بزرگترین بازار کالا را در جهان تشکیل می­دهد. با وجود این، هنوز هم بعضی از کشورها مثل عربستان سعودی برای ورود به این بازارها با احتیاط برخورد می­کنند.

معاملات در بازار اسپات دارای نکات منفی متعددی است از جمله:

1-    قیمت در این بازارها چندان شفاف نیست. چرا که شاخص­های قیمت­گذاری، استاندارد نیستند.

2-    به علت کمبود اطلاعات طرفین، هزینه انجام معاملات در بازارهای اسپات بسیار زیاد است.

3-    اعتبار طرفین قرارداد امری بسیار مهم است چرا که باید اعتماد کافی به تحویل کالا و پول وجود داشته باشد.

4-    احتمال «قرارداد شکنی- Default» و ریسک قیمت در بازارهای اسپات وجود دارد.

 

منبع اصلی تهیه این مطلب از کتاب [درخشان، مسعود (1383)، مشتقات و مدیریت ریسک، سازمان مطالعات بین­المللی انرژی، تهران، صص 33-35] بوده است.